Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı Devleti'nin en etkili ve en önemli siyasi partisidir. 1889 yılında İstanbul'da kurulmuştur. İlk kurulduğunda cemiyetin başkanlığını Ali Rüştü yapmıştır. Kurucu üyeleri İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, İshak Sükuti, Mehmed Reşid, Hüseyinzade Ali'dir. Aynı yıl kurulmuş bulunan Paris Şubesi'nin başkanlığını Ahmet Rıza Bey yürütmüş olup üyeleri arasında Mehmet Ali Paşa, Recep Fuat, Nihat, Dr.Nazım, Bahaddin Şakir, Sami Paşazade Sezai, Alber Fua bulunmaktadır. Partinin diğer şubeleri ve üyeleri ise şunlardır:
-1897 yılında kurulan Cenevre Şubesi kurucuları: Dr.İshak Sükuti, Abdullah Cevdet, Ethem Ruhi (Balkan), Tıbbiyeli Mustafa Ragıp, Esat, Mithat Şükrü (Bleda), Ahmet, Mizancı Murat, Tunalı Hilmi, Seraceddin, Dr. Hasan, Lütfi, Dr. Akil Muhtar (Özden), Nuri Ahmet, Reşit Bey'dir.
-1897 yılında kurulan Kahire Şubesi kurucuları: İshak Sükuti, Tunalı Hilmi, Hoca Kadri, Salih Cemal, Ali Ziya, Ferit (Tek)'tir.
-1908 yılında kurulan Selanik Şubesi kurucuları:Talat Bey(genel başkan), Hüseyin Kadri, Mithat Şükrü (Bleda), Hayri, Ahmet Rıza, Enver (Paşa), Habib, İpekli Hafız İbrahim Bey'dir.
Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti şubelerinden en etkilisi Selanik Şubesi olmuş ve döneme damgasını vuran ülke yöneticileri bu şubeden çıkmıştır.
Cemiyet daha sonra partiye dönüşmüş ve ordu mensupları arasında hızla popüler olmuştur. Parti yaptığı ihtilalle 24 Temmuz 1908 tarihide 2.Meşrutiyetin ilan edilmesini sağladı. 31 Mart Vakası olarak bilinen olay ile Sultan 2.Abdülhamit tahttan indirilerek Sultan 5.Mehmet Reşat tahta geçirildi.23 Ocak 1913 tarihinde Enver Bey'in silahlı güçlerle meclisi basması ile (Bab-ı Ali Baskını) parti ülke yönetimini zorla ele geçirerek yönetmeye başladı. Ayrıca Enver Bey, Talat ve Cemal Beyler ile birlikte partinin ve ülkenin en önde gelen yöneticileri oldu.
Osmanlı Devleti 1914 yılında İttihat ve Terakki Hükumetinin kararı ile 1.Dünya Savaşı'na girdi. Savaşın kaybedilmesinden sonra partinin üst yönetimi 5 Kasım 1918 tarihli kongresinde kendini feshetti ve yurt dışına kaçtı. Partinin üyeleri çeşitli cemiyetler aracılığı ile Milli Mücadeleye destek verdi. Ancak Milli Mücadele devrinde parti çeşitli şekillerde yine ön plana çıkmak istemiş, eski düzeni getirmeye yönelik teşebbüsleri nedeni ile Mustafa Kemal Paşa ve Kurtuluş Savaşı kadrosu ile fikri çatışmalar yaşamıştır. Ancak Cumhuriyetin İlanı'ndan sonra etkinlikleri kaybetmiş ve teşebbüsleri engellenmiştir.
Kaynaklar:
Türkiye'nin Siyasal Partileri-Serhan YÜCEL,
https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/siyasi_partiler.html
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ttihat_ve_Terakki
http://www.yenisoz.com.tr/ittihat-i-terakki-cemiyeti-ve-kendini-fesh-etmesi-makale-17118
Leave a Comment